Geert Bourgeois, Vlaams minister-president en Vlaams minister van Onroerend Erfgoed, heeft op 16 juni 2017 een intentieverklaring voor de opmaak van een onroerenderfgoedrichtplan voor hoogstamboomgaarden in Haspengouw ondertekend.

Een langetermijnvisie ontwikkelen om onroerend erfgoed te behouden en te ontwikkelen voor de toekomst. Dat is het doel van het nieuwe beleidsinstrument: het onroerenderfgoedrichtplan.

Bij de opmaak van een onroerenderfgoedrichtplan staat de samenwerking en participatie met verschillende actoren en de lokale bevolking centraal. Op die manier willen we komen tot een plan dat op de goedkeuring van zoveel mogelijk betrokkenen kan rekenen. 
Vandaag onderteken  we een intentieverklaring die de basis vormt voor een brede samenwerking tussen verschillende Vlaamse departementen en agentschappen (agentschap Onroerend Erfgoed, ANB, INBO, Departement Landbouw en Visserij, ILVO en VLM), regionaal beleid en organisaties (Provincie Limburg, Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren, Nationale Boomgaardenstichting) en lokale besturen (Alken, Bilzen, Borgloon, Gingelom, Heers, Hoeselt, Kortessem, Nieuwerkerken, Riemst, Sint-Truiden, Tongeren en Wellen). Alle partners werken samen aan een visie voor het hoogstamboomgaardenbeleid in Haspengouw. De ondertekening  is ook het startschot om, na de zomer, een participatietraject op te starten met andere belanghebbenden zoals lokale verenigingen, eigenaars, ondernemers, experten, burgers…

De verschuiving in waardering van hoogstamboomgaarden als landbouwgrond naar een waardering als multifunctioneel landschapselement zorgde voor een aantal knelpunten. Er ontstond een onevenredige verdelingen van lusten (voor de maatschappij) en lasten (voor de eigenaars) van hoogstamboomgaarden. Daarnaast  bevinden hoogstamboomgaarden zich nu op het kruispunt van verschillende beleidsdomeinen zoals landbouw, natuur, erfgoed en toerisme die allen verschillende belangen vertegenwoordigen. De sectorale maatregelen zijn niet altijd op elkaar afgestemd en op maat van de hoogstamboomgaarden. Het beschermingsbeleid van onroerend erfgoed behoudt bijvoorbeeld bepaalde boomgaarden op een specifieke plaats terwijl het misschien net wenselijk kan zijn om hier dynamisch mee om te springen. Hoogstamboomgaarden zijn immers levend erfgoed en een landschap is continu in evolutie.

De tegenstelling tussen het verlies aan economische waarde en de maatschappelijke waardering van hoogstamboomgaarden, en de uiteenlopende belangen van verschillende betrokkenen, maken een geïntegreerde benadering van het hoogstamboomgaardenbeleid noodzakelijk.

De intentieverklaring is een eerste stap naar dat geïntegreerde beleid en bevat de doelstelling waarrond alle partners binnen het project van het onroerenderfgoedrichtplan zullen werken. Deze samenwerking is niet exclusief. Iedereen die zich kan vinden in deze doelstellingen en hierrond wil werken kan aansluiten bij het project.

De opmaak van dit onroerenderfgoedrichtplan gebeurt in verschillende stappen. De intentieverklaring schept het kader en doelstellingen waar we binnen dit project rond werken. Na de zomer starten we met participatie met alle spelers binnen het hoogstamboomgaardenverhaal. In eerste instantie zetten we in op onderzoek. Enerzijds willen we de waardering voor hoogstamboomgaarden door verschillende groepen in kaart brengen en anderzijds willen we de bestaande beleidsinstrumenten voor hoogstamboomgaarden evalueren en mogelijkheden voor nieuwe beleidsinstrumenten verkennen. Vertrekkende van de onderzoeksresultaten, zullen we in 2018 samen werken aan een gedragen visie voor de hoogstamboomgaarden en aan een actieprogramma om deze visie waar te maken. Deze visie zal eind 2018 voorgelegd worden aan de Vlaamse Regering.