Haspengouw?

Haspengouw is een streek in het zuidoosten van Vlaanderen dat met zijn glooiende landschap, vruchtbare leembodems en rijke cultuur ook wel eens het Toscane of de Provence van Vlaanderen genoemd wordt.

Het woord ‘Haspengouw’ dekt verschillende ladingen. Niet iedereen verstaat hier hetzelfde onder: het is een gevarieerde streek waarvan de grenzen niet strikt afgebakend zijn.

Om te beginnen zijn het noorden en het zuiden van Haspengouw landschappelijk heel verschillend. Dit komt door verschillen in de bodem en de waterhuishouding in de ondergrond. Die verschillen verdelen het gebied in vochtig Haspengouw en droog Haspengouw. In het lager gelegen vochtig Haspengouw zorgen ondoorlatende gesteenten in de ondiepe ondergrond ervoor dat de watertafel ondiep is en veel bronnen in het gebied voorkomen. De bodem bestaat hoofdzakelijk uit zandleem. In droog Haspengouw, gelegen op het Haspengouws plateau, is de ondergrond waterdoorlatend en zit de grondwatertafel dieper.

De verschillen in bodem en ondergrond vormen de basis voor verschillende landschappen: vochtig Haspengouw heeft een eerder kleinschalig landschap met beekvalleien, natte weilanden en populieren als dominante landschapskenmerken. Dorpen ontwikkelden zich als linten langs de vele waterlopen en veeteelt is een belangrijke landbouwactiviteit. Droog Haspengouw heeft een open landschap, gedomineerd door akkerbouw en doorsneden door holle wegen. De dorpen zijn geconcentreerd gebouwd, met rondom enkele vierkantshoeven en kasteeldomeinen. Deze dorpen liggen meestal in de vallei waardoor van op afstand vaak enkel de kerktoren zichtbaar is. Daarom worden ze ook wel kerkdorpjes genoemd.

De bodemkundige en hydrografische grenzen vallen niet samen waardoor er een breed overgangsgebied is dat kenmerken vertoont van beide deelgebieden. Deze reliëfrijke overgangszone op de rand van het Haspengouws plateau is het hart van de fruitstreek. Hier vind je de meeste hoogstamboomgaarden terug.

Daarnaast is de afbakening van Haspengouw niet voor iedereen hetzelfde. De geografische grenzen zijn niet absoluut en volgen het landschap zonder rekening te houden met gemeente-, provincie- en gewestgrenzen. Geografische spreidt het Haspengouwse landschap zich bijgevolg uit over vier provincies: Vlaams-Brabant, Limburg, Namen en Luik. Onze Franstalige zuiderburen noemen de streek Hesbaye.

In de administratieve en bestuurlijke werking van verenigingen en organisaties die actief zijn in de regio, wordt Haspengouw volgens (kunstmatige) administratieve grenzen afgebakend. Deze grenzen variëren afhankelijk van het werkingsgebied van de organisaties en verenigingen, maar beperken zich allemaal tot het Limburgse gedeelte van Haspengouw. Dat dit wel eens tot verwarring kan leiden over wat er nu net met Haspengouw bedoeld wordt, zie je in de figuur hieronder.

Ook voor inwoners is het niet altijd duidelijk. In de bevraging ‘ontdek je landschap’ kwamen we er achter dat voor inwoners het landschap een doorslaggevende rol speelt. Inwoners uit Tienen, Landen en Zoutleeuw beschouwen zichzelf als inwoners van Haspengouw, inwoners van Hasselt niet. Diepenbeek, een gemeente die landschappelijk op de wip ligt, kent ongeveer evenveel inwoners die zich wel Haspengouwnaar noemen als inwoners die dat niet doen.

Dat maakte voor ons de analyse van de resultaten niet gemakkelijk. Wij beperkten ons tot het Limburgs gedeelte en de administratieve grenzen. De resultaten moeten dus gelezen worden met deze afbakeningen in het achterhoofd.